Cận thị là gì? Nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị

Cận thị là gì?

Cận thị (Myopia, Nearsightedness) là một tật khúc xạ ở mắt gây rối loạn chức năng thị giác. Ở người bình thường, các tia sáng khi đi vào mắt sẽ được hội tụ tại một điểm trên võng mạc giúp tạo thành hình ảnh rõ ràng, sắc nét. Tuy nhiên, ở người bị cận, các tia sáng lại hội tụ phía trước võng mạc, điều này khiến những ai bị cận khi nhìn các vật ở gần sẽ thấy rõ, trong khi vật càng xa thì càng thấy mờ (1). 

Cận thị trở thành tật khúc xạ rất phổ biến hiện nay

Phân loại cận thị

Đựa vào đặc điểm và dấu hiệu thì cận thị được chia thành những loại sau:

• Cận thị học đường: xảy ra khi mắt thường xuyên phải nhìn gần trong khoảng thời gian dài, lâu dần thể thủy tinh bị phồng lên làm tăng độ hội tụ của mắt. Thế nên, mắt chỉ nhìn các vật thể ở gần mắt nhất, vật càng xa sẽ càng mờ.
• Cận thị bẩm sinh: loại này thường có yếu tố di truyền và xảy ra phổ biến khi còn nhỏ tuổi, chưa đi học. Nguyên nhân xảy ra do trục nhãn cầu quá dài.
• Cận thị giả: Xảy ra khi mắt gia tăng điều tiết trong trường hợp mắt phải hoạt động liên tục, các thể mi phụ trách khả năng điều tiết bị co lại khiến tầm nhìn xa bị suy giảm tạm thời. 
• Cận thị ban đêm: Đây là tình trạng mắt nhìn kém, mờ, không rõ vào ban đêm hoặc khi có ánh sáng yếu. Tuy nhiên, vào ban ngày mắt vẫn bình thường. Vào ban đêm để nhìn rõ vật đồng tử phải điều tiết nhiều hơn và hệ quả là hình ảnh tới mắt sẽ bị biến dạng.
• Cận thị thoái hóa: Đây là loại cận khá hiếm nhưng rất nguy hiểm. Thường phát triển từ lúc nhỏ và diễn tiến nặng ở tuổi trưởng thành. Người bệnh thường có độ trên 6 diop và kèm với chứng thoái hóa võng mạc. 

Dấu hiệu cận thị

Một số biểu hiện ở mắt cận có thể nhận biết như: Tầm nhìn hơi mờ khi nhìn những vật ở xa, nheo mắt khi đọc chữ, không nhìn rõ vật khi lái xe vào ban đêm…(3)

Triệu chứng trẻ em bị cận

Để phát hiện tật khúc xạ này ở trẻ em, các bậc cha mẹ cần quan sát và chú ý đến trẻ nhiều hơn nếu có các dấu hiệu như:

• Khi xem tivi hoặc đọc sách trẻ ngồi với khoảng cách rất gần
• Trẻ thường xuyên phải dụi mắt khi tập trung lâu vào vật gì đó hoặc khi đang vui chơi
• Trẻ nhạy cảm với ánh sáng (như ánh sáng mặt trời, ánh sáng) hoặc bị chảy nước mắt nhiều hơn
• Trẻ thường xuyên nheo mắt hoặc nghiêng đầu để quan sát bảng rõ hơn
• Kết quả học tập sa sút

Nheo mắt để nhìn các vật ở cự ly gần là triệu chứng của mắt bị cận

Biểu hiện của cận nặng

Cận thị nặng nếu không được phát hiện và khắc phục sớm sẽ chuyển thành cận nặng khiến tầm nhìn của mắt bị ảnh hưởng nghiêm trọng và nguy cơ mắc các bệnh lý nguy hiểm về mắt. Biểu hiện thường gặp:

• Khoảng cách nhìn rõ vật chỉ khoảng 2m trở lại
• Người bệnh thường xuyên đau, tức, nhức mỏi mắt, dụi mắt và chảy nước mắt
• Di chuyển phương tiện giao thông vào ban đêm rất nguy hiểm vì người bị cận nặng hầu như không nhìn được các vật trước mắt.

Mắt cận nặng nhất là bao nhiêu độ?

Một người được kết luận là cận nặng khi có độ cận trên từ 6,25 – 10,00 diop và hiện nay mắt cận nặng có xu hướng ngày càng tăng. Thậm chí nhiều người cận rất nặng từ 20 – 50 độ và những người này xếp vào top người cận thị bệnh lý và có thể đang đang mắc các bệnh lý về mắt như đục thủy tinh thể, thoái hóa hoàng điểm(điểm vàng), thoái hóa võng mạc,… và có nguy cơ bị mù lòa vì khoảng cách nhìn thấy chỉ cách mắt 2cm.

Nguyên nhân gây cận thị

Theo các chuyên gia, có nhiều nguyên nhân cận thị, bao gồm (2):

• Do học tập và làm việc trong môi trường thiếu ánh sáng.
• Sử dụng máy tính liên tục, ngủ không đủ, tư thế làm việc, đọc sách không đúng, cự ly quá gần.

Thói quen làm việc, học tập thiếu khoa học là nguyên nhân chính gây cận thị

• Cấu trúc của giác mạc bị thay đổi làm cho nó quá cong so với nhãn cầu.
• Võng mạc yếu do cấu trúc đặc biệt của những sợi mô liên kết do đó không giữ được thành nhãn cầu ổn định.
• Một số trường hợp do nhãn cầu dài khiến khoảng cách đến võng mạc dài ra, lúc này ảnh sẽ rơi vào trước võng mạc thay vì phải rơi vào võng mạc.
• Mắt cận có tính chất di truyền, nếu bố mẹ bị cận từ 6 diop trở lên thì con cái có nguy cơ bị cận lên đến 100%.
• Do cơ mi kém phát triển, mất khả năng điều tiết khiến mắt thích ứng với các cự ly khác nhau.
• Một số loại bệnh như thoái hóa võng mạc, bệnh tiểu đường.

Những thống kê tại Việt Nam cho thấy, trung bình mỗi người hiện sử dụng các thiết bị có màn hình phát ra ánh sáng xanh gần 10 giờ/ngày (dùng máy tính bảng 5 giờ 10 phút, điện thoại 2 giờ 40 phút, xem ti vi 2 giờ). Đối với học sinh sinh viên và nhân viên văn phòng, những con số này có thể tăng lên gấp nhiều lần. Trong khi đó theo khuyến cáo của WHO, mỗi người chỉ cần tiếp xúc với ánh sáng xanh trên 3 giờ mỗi ngày có nguy cơ bị suy giảm thị lực đến 90%.  Theo GS. TS Đỗ Như Hơn

Những ai dễ mắc tật khúc xạ này?

Đối tượng nguy cơ mắc tật cận thị cao bao gồm:

• Những người học tập và làm việc, xem tivi thiếu khoa học, thiếu ánh sáng, ngồi sai tư thế.
• Những người thường xuyên tiếp xúc với ánh sáng xanh phát ra máy tính, điện thoại, dùng quá 4 tiếng mà không có thời gian cho mắt nghỉ ngơi.
• Những trẻ em sinh ra cân nhẹ hoặc thiếu tháng.
• Trẻ em có bố mẹ hoặc người thân bị cận có nguy cơ bị cận trên 6 diop.

Tác hại của cận thị

Các tác hại của cận thị có thể kể đến như:

• Ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống: Nếu không được điều chỉnh sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến sinh hoạt và chất lượng cuộc sống, công việc của người bệnh. Cụ thể, do tầm nhìn hạn chế nên hầu hết các hoạt động hàng ngày đều khó khăn với người cận thị như như chơi thể thao, đi trời mưa…
• Mắc các bệnh lý về mắt nguy hiểm: Nếu tình trạng này kéo dài và không có phương pháp khắc phục kịp thời người bệnh sẽ đứng trước nguy cơ đối mặt với các bệnh lý về mắt nguy hiểm như: bong/rách võng mạc, đục thủy tinh thể, tăng nhãn áp và thoái hóa điểm vàng.

Chẩn đoán mắt cận

Để chẩn đoán chính xác bạn có mắc tật cận thị hay không, bác sĩ nhãn khoa sẽ khám mắt với hàng loạt các bài kiểm tra . Sau đó, mắt được đo bằng thiết bị điện từ, mục đích là xác định chính xác độ cận và các vấn đề khác và phát hiện các khía cạnh khác nhau của mắt và thị lực từ đó đưa ra loại thuốc hiệu quả cũng như cắt kính hay đeo kính áp tròng phù hợp.

Đến các cơ sở chuyên khoa mắt chất lượng để chẩn đoán chính xác tình trạng cận thị

Thông thường, tại cơ sở y tế chuyên nhãn khoa sẽ có 3 bước để kiểm tra chính xác độ cận của bạn:

Bước 1: Kiểm tra s​ơ bộ

Bác sĩ sẽ kiểm tra sơ bộ bằng các bài kiểm tra đơn giản

Bước 2: Đánh giá tình trạng mắt

Bước này nhằm đánh giá khá chính xác tình trạng của mắt. Một số ký tự kiểm tra mắt thường thấy như:

• + R (Right) hoặc OD là kết quả đo thị lực mắt phải
• + L (Left) hoặc OS là kết quả đo thị lực mắt trái
• + S (SPH,Sphere/Cầu) đây là số độ của tròng kính, khi kết quả có ký tự
• (-) là dấu hiệu mắt cận thị, ký tự (+) là viễn thị

Đây là bước chỉ mới xác định được bạn có bị cận hay không, để biết chính xác tình trạng trạng của mắt cần thực hiện bước kế tiếp

Bước 3: Đo mắt bằng lắp kính mẫu

Tiến hành gắn miếng kính mẫu vào để bạn đeo thử, nếu nhìn rõ và thoải mái khi di chuyển thì độ kính đã phù hợp. Với cách kiểm tra này, chuyên gia nhãn khoa đã xác định chính xác độ cận là bao nhiêu và sẽ cắt kính phù hợp với bạn.

Điều trị cận thị

Tùy thuộc vào mức độ cận của mắt mà bạn có thể áp dụng một trong những phương pháp sau để khắc phục cận thị (4):

• Kính gọng: Đây là cách đơn giản, an toàn để cải thiện thị lực do bị cận, được áp dụng nhiều nhất.
• Kính áp tròng cận thị: Đối với một số người, sử dụng kính áp tròng khi bị cận giúp mang lại tầm nhìn và sự thoải mái. Tuy nhiên, vì kính áp tròng được đeo trực tiếp vào mắt nên cần phải được chăm sóc phù hợp.
• Phẫu thuật LASIK: Là phương pháp phẫu thuật mắt bằng tia Laser phổ biến nhất trong thời điểm hiện tại, giúp khắc phục mắt cận và các tật khúc xạ khác như tật loạn thị là viễn thị.
• Phẫu thuật LASEK: đây là một phương pháp phẫu thuật mắt cận hội tụ được những ưu điểm của một số kỹ thuật mổ mắt trước đó, bao gồm cả LASIK.
• Phẫu thuật RELEX SMILE:Là phương pháp mổ mắt cận mới nhất – Relex Smile sử dụng tia Laser Femtosecond cho phép bác sĩ phẫu thuật sửa đổi hình dạng giác mạc chỉ với một vết mổ siêu nhỏ (khoảng 2 mm).

*Lưu ý: Tất cả các phương pháp mổ mắt cận thị đều tồn tại một số rủi ro và biến chứng như nhiễm trùng mắt, sẹo giác mạc, giảm thị lực và sai số trực quan. Nên tham khảo với bác sĩ chuyên khoa trước khi đưa ra quyết định phẫu thuật hay không.

Biện pháp phòng tránh cận thị

Để phòng chống cận thị và bảo vệ mắt bạn cần lưu ý một số điều dưới đây:

• Luôn đảm bảo học tập, đọc sách và làm việc trong môi trường đầy đủ ánh sáng.
• Hạn chế hành vi lạm dụng smartphone, các thiết bị điện tử, máy tính
• Các bàn ghế cần thiết kế với tư thế, khoảng cách phù hợp với từng đối tượng
• Dành thời gian để nghỉ ngơi thư giãn mắt, tham gia các hoạt động ngoài trời,…
• Bổ sung các thực phẩm giàu Vitamin A, kẽm tốt cho đôi mắt như cà chua, cà rốt, rau xanh, bí đỏ, thịt bò, các loại hải sản,..
• Khi xem tivi, truyền hình cần giữ đúng khoảng cách với mắt (tốt nhất là 2m)
• Khám mắt định kỳ 6 tháng/lần, nên khám ở các địa chỉ có bác sĩ nhãn khoa uy tín để được chỉnh các tật khúc xạ và tư vấn cụ thể khi có các vấn đề về mắt.
• Bổ sung các sản phẩm cung cấp những dưỡng chất chuyên biệt cho mắt.

Cách bảo vệ, chăm sóc mắt để hạn chế tăng độ

1. Đeo kính cận thị đúng độ

Việc đeo kính cận đúng cách, kết hợp với điều tiết mắt là cách hiệu quả để bảo vệ mắt, giúp mắt không tăng độ. Cụ thể, các chuyên gia về tật khúc xạ mắt khuyến cáo, tuyệt đối tuân thủ theo nguyên tắc, đeo kính phải đúng với độ của mắt, không được đeo thấp hoặc cao hơn:

• Với những bị nhẹ, dưới 0.75 không nhất thiết phải đeo kính thường xuyên
• Cận từ 1 – 2 độ nên đeo kính khi bạn nhìn các vật ở xa.

2. Tập nhìn xa

Việc tập nhìn xa khi mắt cảm thấy khó chịu, bị mỏi sẽ giúp thư giãn cho mắt. Điều đặc biệt hơn, tập nhìn xa nếu được duy trì cũng là cách hữu hiệu giúp giảm tải cho mắt, mắt được nghỉ ngơi sẽ tinh anh hơn vì thế cũng hạn chế được việc tăng độ.

3. Tăng cường vui chơi ngoài trời

Tăng cường vui chơi ngoài trời là cách chăm sóc mắt cận đơn giản và hiệu quả, vừa đem lại phút giây thư giãn cho cơ thể, vừa là cách chăm sóc mắt hữu hiệu, nên “bỏ túi” cách này nếu chẳng may bạn bị cận nhé!

Không chỉ với người lớn chúng ta, trẻ em cũng được khuyến khích nên dành nhiều thời gian để sống với những phút giây thư giãn ngoài trời, được hít thở không khí trong lành và được đảo mắt nhìn thế giới bao la, rộng lớn xung quanh.

4. Có thời gian nghỉ ngơi cho mắt

Một nguyên tắc đơn giản là cứ 45 phút làm việc trước máy tính phải dành ra 5 phút để mắt nghỉ ngơi và phục hồi, với thời gian này bạn nên đi lui hoặc nhìn ra không gian bên ngoài.

Hoặc bạn có thể áp dụng phương pháp 20:20:20, nghĩa là cứ 20 phút làm việc bạn nên nhìn ra một vật ở khoảng 20 feet (khoảng 6m) trong khoảng 20 giây.

Nếu cảm thấy quá mỏi mắt, bạn nên đi bộ 5 đến 10 phút và hướng tầm mắt càng xa càng tốt và tìm cho mình các khoảng không gian xanh. Bởi nhiều nghiên cứu cho thấy màu xanh lá sẽ giúp cho mắt cảm thấy dễ chịu, mát mẻ hơn so với các gam màu sặc sỡ như đỏ, cam, hồng hay vàng.

Ngoài ra, bạn có thể massage cho mắt bằng cách dùng các đầu ngón tay massage nhẹ nhàng mắt, các cơ bên trong lông mày, dùng ngón áp út vuốt dọc dần dần từ đầu mắt tới đuôi mắt và nên lặp lại khoảng 10 lần.

5. Thường xuyên đeo kính chống nắng

Việc đeo kính chống nắng thường xuyên khi ra ngoài giúp hạn chế tia UV của ánh sáng mặt trời, bụi, mảnh vụn,…Bảo vệ võng mạc, bảo vệ giác mạc, ngăn ngừa ung thư mí mắt, bảo vệ kết mạc, ngăn ngừa đục thủy tinh thể,….

6. Nên khám định kỳ

Nên khám mắt định kỳ 6 tháng một lần là cách chăm sóc mắt tốt nhất. Khám mắt định kỳ không chỉ kiểm soát được tật cận thị ở mắt mà còn sớm phát hiện các biến chứng nguy hiểm như đục thủy tinh thể, bong võng mạc, biến dạng, méo mó vật thể, song thị, lé,…

7. Bổ sung các thực phẩm tốt cho mắt

Các loại thực phẩm hằng ngày không chỉ cung cấp năng lượng cho cơ thể, nuôi dưỡng tế bào,… nếu biết tận dụng và lựa chọn thông minh, bổ sung những thực phẩm tốt cho mắt thì tình trạng cận thị của bạn không những không tăng độ mà còn là cách giúp cho mắt sáng hơn.

Theo các nhà khoa học, các loại vi chất tốt cho đôi mắt như Vitamin A, B, kẽm, Beta carotene, Crom, Selen,…đừng tìm ở đâu xa xôi, hay tốn hàng tá tiền cho việc mua các loại thuốc đắt đỏ, hãy tận dụng những thực phẩm xung quanh chúng ta:

• Vitamin A: Có nhiều trong trứng gà, sữa, gan động vật, các rau củ như rau dền, cà chua, cà rốt, mồng tơi, đu đủ, gấc,..
• Kẽm: Đừng quên bổ sung thức ăn tốt cho mắt cận thị chứa nhiều kẽm kẽm như thịt bò, thịt gà, sò, lòng đỏ trứng gà,…
• Beta carotene: Để bổ sung Beta carotene cho đôi mắt bạn nên cải thiện thực đơn đa dạng với nhiều rau, củ quả có màu vàng, cam hay xanh đậm như: cà rốt, bí đỏ, đu đủ, khoai lang,…
• Selen: Một trong những chất quan trọng đóng vai trò đảm bảo sự ổn định của thị lực đó là Selen. Selen có nhiều trong các loại cá, tôm, cua, ốc, các loại hạt,…
• Các loại Vitamin B: Có trong các loại thực phẩm như thịt nạc, gà, bò, các loại đậu, rau màu xanh đậm và các loại trứng, sữa,…

8. Luyện mắt thường xuyên

Luyện tập mắt thường xuyên bằng cách tập thể dục mắt, massage mắt sẽ hỗ trợ giảm mệt mỏi, nhức, đau cho mắt rất hiệu quả, đặc biệt phòng tránh việc tăng độ, giúp cho mắt nhìn “đỡ dại” hơn.

9. Thói quen tốt khi làm việc với máy tính, sách vở

Một số thói quen tốt cập ghi nhớ khi làm việc và học tập:

• Bạn cần kê bàn nơi đầy đủ ánh sáng, nếu có ánh sáng tự nhiên càng tốt
• Với trẻ em, cần có tư thế ngồi học ngay thằng, tránh việc cúi sát, tránh mắt bị cận nặng hơn
• Không nên thức khuya, tập thói quen ngủ sớm và dậy sớm

10. Chăm sóc mắt từ bên trong bằng các sản phẩm chuyên biệt

Để cải thiện cận thị, nhiều người tìm đến các sản phẩm hỗ trợ chăm sóc mắt như: thuốc bổ mắt , thuốc nhỏ mắt,…Theo các chuyên gia y tế chia sẻ, thuốc bổ mắt được hiểu nôm na là một dạng thực phẩm chức năng, thành phần chủ yếu gồm các Vitamin, khoáng chất giúp cải thiện tình trạng mỏi mắt, đau nhức, khô mắt và bổ sung các dưỡng chất cần thiết nhằm nuôi dưỡng mắt, giúp chăm sóc mắt tốt nhất.

Thuốc bổ mắt cho người bị cận giúp bổ sung nhiều dưỡng chất quan trọng cơ thể thiếu hụt mà qua ăn uống không cung cấp đủ. Ngoài ra, dạng thuốc nhỏ mắt cho người cận cũng được nhiều người quan tâm, bởi tác dụng nhanh, không gây tác dụng phụ và đặc biệt giúp bảo vệ mắt không tăng độ cận.

Các sản phẩm hỗ trợ chăm sóc mắt sẽ giúp cho đôi mắt bạn khỏe mạnh hơn

Theo TS Đỗ Như Hơn – Nguyên Giám Đốc Bệnh viện Mắt Trung Ương, thuốc bổ mắt cho người cận thị giúp bổ sung nhiều dưỡng chất quan trọng cơ thể thiếu hụt mà qua ăn uống không cung cấp đủ. Bổ sung các dưỡng chất chuyên biệt cho mắt từ bên trong được xác định là phương pháp khoa học giúp bảo vệ tế bào thị giác, tế bào biểu mô sắc tố võng mạc.

Các nghiên cứu chuyên sâu về mắt, các nhà khoa học đã chỉ rõ các bệnh về mắt trong đó có cận thị là do sự thiết hút Thioredoxin – một loại protein phân tử nhỏ rất quan trọng với mắt khiến cấu trúc, chức năng của võng mạc và thủy tinh thể bị thay đổi, rối loạn. Hậu quả là thị lực suy giảm và gây ra các bệnh lý về mắt như cận thị, viễn thị, loạn thị hay các bệnh lý nguy hiểm khác như đục thủy tinh thể, thoái hóa hoàng điểm…

Gần đây, bằng nhiều công trình nghiên cứu phân tử chuyên sâu, các nhà khoa học Mỹ đã phát hiện tinh chất Broccophane thiên nhiên có tác dụng tăng tổng hợp Thioredoxin một cách hiệu quả. Broccophane vừa chăm sóc mắt tốt, hỗ trợ phòng ngừa, hạn chế tình trạng tăng độ cận do giúp điều hòa khả năng điều tiết của mắt, vừa giúp bảo vệ thủy tinh thể và võng mạc để duy trì thị lực đồng thời hỗ trợ phòng ngừa triệt để các bệnh lý dễ gây mù như đục thủy tinh thể, thoái hóa hoàng điểm… giúp mắt sáng khỏe từ bên trong.

Trên đây là những thông tin tổng quan về tật cận thị, cũng như hướng dẫn cách chăm sóc tốt nhất, hy vọng sẽ cung cấp những thông tin hữu ích đến bạn đọc.