Thủy tinh thể là gì? Tìm hiểu cấu tạo và chức năng

Thủy tinh thể là gì?

Thủy tinh thể (lens) là một dạng thấu kính trong suốt và có hai mặt lồi để giúp mắt điều tiết tốt hơn, đồng thời, điều chỉnh linh hoạt được độ dày, mỏng khi mắt nhìn gần hoặc nhìn xa. Thủy tinh thể là thành phần quang học mắt quan trọng nhất tong cấu tạo của mắt, chức năng như một thấu kính cho ánh sáng đi qua, hội tụ, tập trung các tia sáng đúng vào võng mạc để tạo thành hình ảnh rõ ràng, sắc nét; ngoài ra biểu mô của thủy tinh thể còn tạo ra các sợi thủy tinh thể cho sự phát triển suốt đời của thủy tinh thể (1).

Thủy tinh thể là một dạng thấu kính trong suốt và có hai mặt lồi để giúp mắt điều tiết tốt hơn

Cấu tạo thủy tinh thể

Thủy tinh thể nằm sau cầu mống mắt, phía trước dịch kính, bên trong nhãn cầu và được giữ ngay ngắn bởi dây chằng Zinn, với đường kính rộng khoảng 9-10 mm và dày 4 mm, bán kính độ cong mặt trước 10 mm và bán kính độ cong mặt sau 6 mm.

Thủy tinh thể gồm 3 phần chính là bao, vỏ và nhân (2):

• Bao (capsule): Được chia thành bao trước và bao sau, thường thì bao trước dày hơn bao sau.
• Vỏ (cortex): Gồm nhiều sợi thủy tinh thể mới, được tạo thành từ các tế bào biểu mô ở xích đạo. Các sợi này sẽ tạo thành một lớp ép và ép các sợi cũ vào trung tâm.
• Nhân (nucleus): Đây là phần trung tâm và gồm nhiều sợi già bị ép vào giữa, gọi là các sợi nhân.

Thủy tinh thể được bao quanh bởi một lớp collagen được gọi là màng thủy tinh thể (hoặc còn được gọi là hyaloid) ngăn cách thủy tinh thể với phần còn lại của mắt.

Thủy tinh thể là một trong ít các bộ phận trong cơ thể không có mạch máu, dinh dưỡng đi nuôi dưỡng chủ yếu thông qua sự thẩm thấu từ thủy dịch qua bao thủy tinh thể.

Tham khảo thêm : Cấu tạo của mắt và cơ chế hoạt động của mắt

Chức năng của thủy tinh thể

Thủy tinh thể là một trong những môi trường trong suốt của mắt, có tỉ lệ protein rất cao (khoảng 30%), bao gồm nhiều loại protein khác nhau và được sắp xếp theo một trật tự nhất định. Thủy tinh thể thực hiện chức năng truyền tia sáng để hội tụ lên võng mạc – mô nhạy cảm với ánh sáng ở mắt. Võng mạc sẽ tiếp nhận ánh sáng và chuyển thành các tín hiệu thần kinh qua dây thần kinh thị giác gửi đến não bộ phân tích. Do đó, thủy tinh thể phải đảm bảo luôn trong suốt để giúp mắt điều tiết tốt, đồng thời giúp võng mạc nhận được hình ảnh rõ nét, nhờ đó chúng ta mới có thể nhìn rõ mọi vật (3).

Vì một lý do nào đó khiến thủy tinh thể bị mờ, chẳng hạn các protein tập trung thành đám khiến ánh sáng đi qua bị tán xạ, tạo ra những vùng mờ đục trong thủy tinh thể cản ánh sáng đến võng mạc, từ đó gây suy giảm thị lực, khiến ảnh mọi vật bị mờ đi. Tình trạng này gọi là đục thủy tinh thể.

Đục thủy tinh thể là bệnh lý nguy hiểm ở mắt và là nguyên nhân hàng đầu gây mù lòa trên thế giới và tại Việt Nam

Ngoài ra, thủy tinh thể có khả năng điều tiết. Cụ thể, khi cơ thể mi co, độ dày của thể thủy tinh tăng lên đồng thời đường kính giảm đi và công suất khúc xạ tăng. Ngược lại, khi cơ thể mi giãn, các sợi dây treo căng ra và công suất khúc xạ giảm đi.

Làm thế nào để bảo vệ thủy tinh thể?

Hiện nay, bệnh đục thủy tinh thể là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây mù lòa trên toàn thế giới, trong đó có cả Việt Nam. Do đó, chủ động bảo vệ thủy tinh thể nói chung và phòng ngừa bệnh đục thủy tinh thể nói riêng từ sớm sẽ giúp giảm thiểu tối đa nguy cơ suy giảm thị lực và mù lòa.

Chủ động khám mắt định kỳ

Bệnh đục thủy tinh thể có thời gian diễn tiến lâu dài, các triệu chứng ban đầu thường âm thầm nên dễ bị bỏ qua như: mắt nhìn mờ, nhức, khô, chảy nước mắt sống, rối loạn thị lực, không thể nhìn xa… Do đó, khi mắt xuất hiện các triệu chứng trên cần chủ động đến khám tại các chuyên khoa mắt để được chẩn đoán sớm và hỗ trợ điều trị triệt để. Đặc biệt, cần nên duy trì khám mắt định kỳ 6 tháng/lần.

Đeo kính chống tia cực tím

Theo các chuyên gia Nhãn khoa, tia cực tím trong ánh nắng mặt trời là tác nhân có thể tấn công trực tiếp và làm biến đổi cấu trúc, tỷ lệ thành phần protein của thủy tinh thể, gây đục thủy tinh thể. Do đó, cần lựa chọn kính có khả năng chống tia cực tím khi ra ngoài không chỉ giúp giảm nguy cơ mắc bệnh đục thủy tinh thể mà còn giúp mắt tránh khỏi các tác nhân nguy hại từ môi trường như khói bụi, hóa chất…

Đeo kính chống tia cực tím là bí kíp giúp bảo vệ mắt nói chung và thủy tinh thể nói riêng

Từ bỏ hút thuốc, hạn chế rượu bia

Thuốc lá và rượu bia được xếp vào yếu tố nguy hại hàng đầu đối với sức khỏe con người. 2 yếu tố này làm tăng nguy cơ hình thành đục thủy tinh thể và thoái hóa điểm vàng. Do đó, muốn bảo vệ thủy tinh thể trong suốt, kéo dài “tuổi thọ”, bảo vệ thị lực cần từ bỏ 2 thói quen xấu này.

Kiểm tra đường huyết và kiểm soát huyết áp cao

Những người mắc bệnh tiểu đường có khả năng mắc đục thủy thủy tinh thể gấp 1,6 lần so với người bình thường. Do đó, người mắc tiểu đường cần kiểm soát lượng đường huyết trong máu để ngăn ngừa bệnh đục thủy tinh thể tiến triển nhanh.

Ngoài ra, người mắc cao huyết áp cũng có nguy cơ cao mắc đục thủy tinh thể, do đó, cần chia sẻ với bác sĩ các dấu hiệu mà bản thân đang mắc phải để kịp thời phát hiện hoặc ngăn ngừa từ sớm bệnh đục thủy tinh thể.

Chế độ ăn uống khoa học

Chế độ ăn uống khoa học, lành mạnh là bí quyết giúp đôi mắt luôn sáng khỏe, tinh anh. Một số loại vitamin và khoáng chất tốt cho mắt như vitamin A, B, E; kẽm, lutein, zeaxanthin… có nhiều trong các loại thực phẩm như rau bina, khoai lang, dâu tây, bơ, cam quýt, ớt chuông, cải xoăn, bông cải xanh… có tác dụng duy trì các tế bào cảm giác ánh sáng, cảm thụ được màu sắc, đồng thời tăng cường khả năng bảo vệ mắt nhờ chất chống oxy hóa…

Bổ sung nhiều trái cây là cách giúp tăng cường các loại vitamin và khoáng chất có lợi cho mắt

Chủ động bảo vệ mắt và phòng ngừa đục thủy tinh thể bằng dưỡng chất chuyên biệt

Theo khuyến cáo của GS Đỗ Như Hơn, để bảo vệ thủy tinh thể và hỗ trợ phòng ngừa hiệu quả bệnh đục thủy tinh thể nên chủ động chăm sóc mắt từ bên trong bằng cách bổ sung các dưỡng chất giúp cơ thể gia tăng tổng hợp Thioredoxin – phân tử có kích thước rất nhỏ nhưng giữ vai trò quan trọng trong nhiều phản ứng sinh hóa, đặc biệt giúp duy trì cấu trúc, chức năng và tỉ lệ các thành phần protein trong mắt.

Theo kết quả nghiên cứu của ĐH Y khoa hàng đầu Hoa Kỳ – Johns Hopkins, khi sử dụng thường xuyên tinh chất Broccophane sẽ giúp gia tăng Thioredoxin một cách tự nhiên và an toàn, từ đó nâng cao hiệu quả hỗ trợ phòng ngừa đục thủy tinh thể. Cụ thể, nguy cơ đục thủy tinh thể giảm từ 2 đến 4 lần ở nhóm được bảo vệ bằng Broccophane so với nhóm không được bảo vệ bằng Broccophane (p<0.05).