Lão hóa mắt là gì? Những nguyên nhân làm cho mắt nhanh bị lão hóa

Lão hóa mắt là gì?

Lão hóa mắt là hệ quả của rối loạn trong quá trình tổng hợp protein của thủy tinh thể cũng như võng mạc. Đặc biệt, tế bào biểu mô sắc tố võng mạc (RPE) bị thoái hóa dần theo tuổi tác, chức năng bị suy giảm không còn được bù trừ bởi các tế bào còn lại.

Từ sau tuổi 30, cùng sự thoái hóa tự nhiên của các bộ phận trong cơ thể, mắt cũng bắt đầu có dấu hiệu lão hóa như mờ, hay mỏi, nhức, khô mắt, mắt kéo màng. Thông thường, các triệu chứng lão hóa mắt sẽ đến chậm rãi và tăng dần theo độ tuổi. 

Tuy nhiên, dưới tác động của công nghệ số hiện đại và xu thế phục vụ tận nơi, con người đã tự đưa mình vào lối sống ít vận động làm gia tăng áp lực hơn cho đôi mắt. Từ đây, các triệu chứng lão hóa mắt đến sớm hơn “dự tính”.

Lão hóa mắt sớm đến từ đâu?

Với nhịp sống sôi động hiện tại, không thể đổ lỗi hoàn toàn cho tuổi tác vì các yếu tố như smartphone, các thiết bị màn hình, vô tuyến, môi trường ô nhiễm… cũng góp phần quan trọng thúc đẩy lão hóa mắt.

Độ tuổi

Tuổi càng cao, quá trình tổng hợp protein của thủy tinh thể ở mắt bị rối loạn, suy giảm hoạt động. Quá trình thoái hóa võng mạc cũng đồng thời diễn ra.

Thông thường, sau độ tuổi 40 mắt mới bắt đầu bị viễn thị. Sau 50-60 tuổi thì các triệu chứng lão hóa mắt mới xuất hiện rõ nét hơn. Và bước vào độ tuổi 70-80, ít người lớn tuổi nào còn giữ được thị lực như thời trẻ.

Tuy nhiên, hiện nay, không ít người mới bước sang tuổi 40 nhưng “tuổi của mắt” đã lên đến độ tuổi 50, 60. Rõ ràng, cuộc sống hiện đại đang khiến lão hóa mắt len lõi vào đời sống và đang chực chờ cướp đi độ sáng khỏe của những đôi mắt người trẻ tuổi.

Môi trường, thói quen, sinh hoạt hằng ngày là nguyên nhân khiến mắt bị lão hóa

Tiếp xúc với ánh sáng xanh từ màn hình điện tử

Trong các nguyên nhân khiến mắt bị lão hóa nhanh ở thời điểm hiện tại, không thể không kể đến tác động dồn dập của ánh sáng xanh từ màn hình các thiết bị điện tử.

“Thói quen lạm dụng các thiết bị màn hình, tác động của ô nhiễm môi trường cùng với sự già đi do tuổi tác là những yếu tố hàng đầu, khó tránh gây ra tổn thương và các bệnh lý về mắt”, TS. Trần Kế Tổ, Giảng viên bộ môn mắt ĐHYD TP.HCM, Khoa Thần kinh Nhãn khoa BV Mắt TP.HCM cho biết.

Ánh sáng xanh nguy hiểm đến từ màn hình các thiết bị tivi, máy tính, điện thoại, đèn huỳnh quang…

Các thiết bị màn hình như máy tính, điện thoại, tivi, đèn huỳnh quang, đèn LED và cả ánh sáng mặt trời đều chứa 25-35% ánh sáng xanh nguy hại. Đây là loại ánh sáng có bước sóng ngắn (từ 450 – 495nm) nhưng lại mang năng lượng cao nên có khả năng tiến sâu vào mắt và tác động thường xuyên gây tổn thương võng mạc, đặc biệt là tế bào biểu mô sắc tố võng mạc (RPE).

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), chỉ cần tiếp xúc ánh sáng xanh trên 3 giờ mỗi ngày sẽ có nguy cơ bị suy giảm thị lực 90%. Trong khi đó, thống kê tại Việt Nam, trung bình mỗi người hiện sử dụng các thiết bị có màn hình phát ra ánh sáng xanh gần 10 giờ/ngày (dùng máy tính bảng 5 giờ 10 phút, điện thoại 2 giờ 40 phút, xem tivi 2 giờ). Việc “chúi mắt” vào các thiết bị màn hình ngày càng nhiều hơn, đe dọa trực tiếp đến suy giảm thị lực.

Ô nhiễm môi trường

Ô nhiễm môi trường cũng là yếu tố tác động trực tiếp khiến mắt bị lão hóa nhanh chóng. Theo báo cáo thường niên The Environmental Performance Index (EPI) do Mỹ thực hiện, Việt Nam hiện đang đứng trong top 10 các nước ô nhiễm không khí ở Châu Á (ghi nhận 2/10/2019). Đáng lưu ý, tổng lượng bụi ở Hà Nội và TP Hồ Chí Minh đang liên tục tăng cao khiến chỉ số chất lượng không khí (AQI) luôn ở mức báo động.

Ô nhiễm môi trường là một trong các nguyên nhiên khiến mắt bị lão hóa

Bên cạnh khói bụi hay nguồn nước ô nhiễm, các hóa chất tại nơi làm việc… cũng khiến mắt lão hóa nhanh hơn. Nguyên nhân là do hóa chất có thể tích tụ nhiều chất oxy hóa có hại trong cơ thể, phá hỏng các tế bào nội mô của võng mạc, tổn thương tế bào thị giác, làm suy giảm thị lực.

Dấu hiệu mắt bị “già” trước tuổi

Không phải triệu chứng lão hóa mắt như mờ mỏi, ruồi bay hay nhìn đôi… đều xuất hiện cùng lúc. Chúng có thể đến lần lượt hoặc dồn dập tùy vào điều kiện sống, gen và nhiều yếu tố cơ địa khác. Điều quan trọng là chủ động chăm sóc mắt khi còn trẻ, đồng thời không ngừng cảnh giác với các triệu chứng ở mắt.

Mờ mỏi mắt

Ở người trẻ tuổi, thủy tinh thể trong suốt, mềm mại, phồng lên, xẹp xuống dễ dàng. Tuy nhiên, bắt đầu vào tuổi 40, thành phần quan trọng này bắt đầu biến đổi.

Thủy tinh thể có xu hướng chai cứng hơn, độ điều tiết và độ đàn hồi giảm nên khi nhìn xa, nhìn gần, người bị lão hóa mắt đều sẽ cảm thấy mờ mỏi, khó chịu. Đọc sách, báo phải đưa ra xa hoặc đeo kính hội tụ (kính lão) thì mới thấy được.

Các tế bào biểu mô giác mạc dễ bị trầy xước, đồng thời việc khả năng tiết nước mắt cũng giảm nên sinh ra hiện tượng mây mờ. Song song đó, tế bào biểu mô sắc tố võng mạc, chứa tế bào chuyên làm nhiệm vụ tiếp nhận ánh sáng cũng bị ảnh hưởng bởi thoái hóa, “cộng hưởng” vào quá trình suy giảm thị lực ở mắt.

“Ruồi bay” trước mắt

Hiện tượng ruồi bay có thể gặp ở mọi lứa tuổi, đặc biệt là những người bị xuất huyết dịch kính tự phát hay do chấn thương, vẩn đục dịch kính hình sao, viêm màng bồ đào, nhiễm ký sinh trùng… Tuy nhiên, quá trình lão hóa mắt cũng có thể khiến dịch kính (thể pha lê) bị hóa lỏng, các đốm hay dải đục nhìn thấy đen (hiện tượng ruồi bay) giống như các trường hợp bệnh mắt kể trên.

Hình ảnh méo mó

Hoàng điểm là bộ phận quan trọng song song với tế bào biểu mô võng mạc. Bộ phận này chứa nhiều tế bào thần kinh thị giác, giúp chúng ta nhìn rõ hình ảnh và màu sắc.

Mắt bị lão hóa, có thể khiến hoàng điểm tạo ra hình ảnh như méo mó, màu sắc nhòe đi. Song song đó, khi các tế bào biểu mô sắc tố võng mạc bị thoái hóa cũng khiến người bệnh nhìn không rõ vào ban đêm hoặc bị bệnh quáng gà.

Khô mắt

Nhìn vào giác mạc của những người bị lão hóa mắt sẽ thấy mắt kém long lanh hơn những người trẻ tuổi. Nguyên nhân là do có nhiều mạch máu, mộng thịt hay mộng mỡ phát triển, tích tụ bên ngoài mắt.

Đồng thời, nước mắt cũng tiết ra ít hơn, gây khô mắt và mờ đục khi nhìn mọi thứ xung quanh. Nếu tập trung nhìn vào màn hình máy tính hay điện thoại thường xuyên và quên nháy mắt 15-20 lần/phút, thì mắt sẽ càng bị khô hơn.

Nhìn kém lanh lẹ, sụp mi mắt

Ở người bị lão hóa mắt, có thể bị yếu cơ vận nhãn do thiếu máu nuôi dưỡng gây ra hiện tượng rối loạn cơ vận nhãn. Biểu hiện là khả năng bắt hình ảnh bị suy giảm, mắt “khờ”, không còn mau lẹ như lúc bình thường. Có trường hợp người bệnh nhìn thấy hai vật song song. Nặng hơn nữa là liệt cơ, lé mắt.

Ở người cao tuổi, da nhăn nheo ở khóe mắt, cơ mí giảm hoặc mất khả năng co giãn, đàn hồi nên nhão, tạo thành những túi mỡ ở cả mí trên và mí dưới gây nên chứng xệ mi.

Các bệnh lão hóa mắt thường gặp

Đừng xem thường các triệu chứng mờ mỏi hay khô mắt. Đây có thể là “hồi chuông” cảnh báo về các bệnh lý về mắt.

Đục thủy tinh thể

Theo kết quả điều tra quốc gia, tính đến năm 2015, tại 14 tỉnh thành ở Việt Nam có gần 330.000 người mù, trong đó, nguyên nhân do bệnh đục thủy tinh thể chiếm đến 74%. Bệnh có thể do bẩm sinh hoặc chấn thương, bệnh tật hay phẫu thuật ở mắt. Đa số các trường hợp mắc phải là do quá trình lão hóa mắt tự nhiên.

80% người trên 65 tuổi mắc phải căn bệnh này nhưng đáng lo ngại là bệnh đang có xu hướng trẻ hóa do tác động của môi trường, lối sống thiếu khoa học và tâm lý chủ quan, không cải thiện triệt để khi mới xuất hiện các triệu chứng ban đầu như khô, mỏi, mắt mờ.

Hiện tại, đục thủy tinh thể ở người trẻ chiếm đến 30%, còn ở người cao tuổi là 70% (hầu hết là có độ tuổi từ 50 trở lên). Theo định nghĩa y khoa, đục thủy tinh thể, hay còn gọi là cườm khô, cườm đá là tình trạng thủy tinh thể bị mờ đục do tác động của các chất có hại bên trong cơ thể và môi trường bên ngoài.

Trong cơ chế bệnh sinh, các protein có nhóm thiol (liên kết –SH) bị biến đổi cấu trúc, dẫn đến sự thay đổi về trật tự sắp xếp của các protein tại thủy tinh thể. Hậu quả cuối cùng là tạo ra các đám mờ và tình trạng đục của thủy tinh thể. Đôi khi nhìn thấy chấm đen, lóa mắt…

Thoái hóa hoàng điểm (điểm vàng)

Hoàng điểm (còn gọi là điểm vàng) là phần quan trọng của võng mạc, giúp mắt nhìn rõ nét cả về hình ảnh lẫn màu sắc. Khi hoàng điểm có dấu hiệu thoái hóa, người bệnh sẽ gặp phải các triệu chứng như nhìn mờ ở trung tâm, nhìn màu không chuẩn, hình ảnh méo mờ biến dạng.

Đồng thời, tùy theo thể và mức độ, người bị thoái hóa điểm vàng có thể có triệu chứng khác như nhìn có ám điểm (điểm mờ đen) trước mắt, nhìn một thành hai hình.

Theo GS.TS Đỗ Như Hơn, chuyên gia hàng đầu trong ngành nhãn khoa, sự suy giảm hoạt động của tế bào biểu mô sắc tố võng mạc (PRE) là nguyên nhân chính gây ra các bệnh lý nguy hiểm ở võng mạc, đặc biệt là thoái hóa hoàng điểm – một trong những nguyên nhân gây mù lòa hàng đầu hiện nay. Điều đáng nói là sự tổn thương của tế bào võng mạc là không thể phục hồi, không thể thay thế.

Bệnh võng mạc tiểu đường

Biến chứng võng mạc ở bệnh đái tháo đường hay bệnh võng mạc đái tháo đường là tình trạng tổn thương các mạch máu nhỏ ở võng mạc, gây ra phù hoàng điểm, xuất huyết dịch kính, bong võng mạc… dẫn đến giảm thị lực hoặc mù lòa vĩnh viễn.

Theo thống kê của Hiệp hội Đái tháo đường Mỹ, 90% người bị đái tháo đường sẽ có biến chứng võng mạc sau 10-15 năm mắc bệnh. Trong đó, 90% bệnh nhân đái tháo đường type 1 sẽ có biến chứng võng mạc trong vòng 5 năm phát hiện bệnh, còn 60% người bị đái tháo đường type 2, võng mạc có thể bị tổn thương bất kỳ lúc nào, thậm chí trước cả khi phát hiện bệnh.

Ở giai đoạn không tăng sinh, người bệnh vẫn chưa nhận thấy triệu chứng rõ ràng mà đôi khi chỉ có các các biểu hiện dễ nhầm lẫn với tật khúc xạ như nhìn mờ mắt, khó quan sát vào buổi tối… nên thường bỏ qua khiến bệnh dễ chuyển sang giai đoạn tăng sinh.

Trong giai đoạn này, do xảy ra hiện tượng xuất huyết võng mạc, dịch kính và bong võng mạc khiến thị lực suy giảm nghiêm trọng, người bệnh sẽ nhận thấy các dấu hiệu rõ rệt như ruồi bay, nhìn sai màu, thấy nhiều đốm đen trước mắt… hay đột ngột mất thị lực. Bệnh gây tổn thương võng mạc nên khả năng hồi phục thị lực rất thấp.

Tăng nhãn áp (bệnh glocom)

Tăng nhãn áp, còn gọi bệnh Glaucoma (glôcôm) xảy ra khi chất lỏng trong mắt không thể thoát ra ngoài, làm tăng áp lực bên trong mắt và dây thần kinh thị giác. Trong bệnh lý tăng nhãn áp, khả năng nhìn bao quát bị thu hẹp, thị lực giảm dần cho tới mù hoàn toàn.

Chứng này có thể ảnh hưởng đến mọi lứa tuổi, kể cả trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Bệnh phổ biến nhất ở người lớn ở độ tuổi 70 và 80 nhưng đang ngày càng trẻ hóa với hai dạng cấp tính và mạn tính.

Trong dạng cấp, bệnh nhân nhức mắt, nhức nửa đầu cùng bên, có thể nôn mửa hay buồn nôn, dễ bị chẩn đoán lầm là bệnh đường tiêu hóa. Dạng mạn tính nguy hiểm hơn, bệnh nhân thường không đau nhức, thậm chí không có triệu chứng gì khác thường cho đến khi khả năng nhìn bao quát và thị lực bị giảm trầm trọng, đa số bệnh nhân mới chịu đi khám. Lúc này, phẫu thuật cũng chỉ giữ lại một phần thị lực ít ỏi.

Cách chống lão hóa mắt theo chuyên gia

Tế bào biểu mô sắc tố võng mạc và thủy tinh thể, đóng vai trò mấu chốt trong việc gây ra các triệu chứng mờ khô, mỏi mắt, giảm thị lực và các bệnh lý về mắt. Việc phát hiện ra các dưỡng chất bảo vệ hai thành phần quan trọng này có thể giúp chống lão hóa mắt, hạn chế được các triệu chứng mờ mỏi, khô, giảm thị lực, thậm chí mù lòa hiệu quả.

Nhờ thành tựu của công nghệ sinh học phân tử, các nhà khoa học đã phát hiện ra sự hiện diện của Thioredoxin, đây là loại protein phân tử nhỏ, có khả năng giữ cân bằng thành phần và tỉ lệ protein của thể thủy tinh, đồng thời bảo vệ lớp tế bào biểu mô sắc tố võng mạc RPE trước sự tác động liên tục của các yếu tố gây hại, giúp làm chậm quá trình lão hóa mắt và giảm bớt sự tiến triển của các bệnh lý mắt nguy hiểm.

Rõ ràng, sử dụng các tinh chất giúp thúc đẩy Thioredoxin có thể giúp chăm sóc, bảo vệ thủy tinh thể, võng mạc và lớp tế bào biểu mô sắc tố. Đồng thời, chống lão hóa mắt và góp phần phòng tránh bệnh mắt và nguy cơ mù lòa từ sớm hiệu quả.

Trong cuộc sống hiện đại, con người rất khó tách rời khỏi các thiết bị điện tử, việc giảm thiểu ô nhiễm môi trường không thể khắc phục trong một sớm một chiều, tuổi cao theo thời gian cũng là yếu tố không thể tránh khỏi.

Vì thế, để đôi mắt sáng khỏe có thể theo chúng ta suốt chặn đường dài của cuộc đời, cần bảo vệ mắt khoa học bằng cách bổ sung Broccophane – tinh chất được các chuyên gia khuyên dùng thường xuyên để bảo vệ, làm chậm và chống lão hóa mắt chính là xu hướng toàn diện mới.

Các nhà khoa học Mỹ đã phát hiện tinh chất quý Broccophane thiên nhiên (chiết xuất từ một loại bông cải xanh rất giàu Sulforaphane), giúp tăng Thioredoxin một cách tự nhiên, bảo vệ tế bào biểu mô sắc tố võng mạc – RPE.

Tinh chất Broccophane thiên nhiên trong WIT có tác dụng tăng cường Thioredoxin ưu việt, giúp cân bằng thành phần tỉ lệ các loại protein của thủy tinh thể, bảo vệ tế bào biểu mô sắc tố võng mạc, giúp nuôi dưỡng mắt từ bên trong, phòng tránh các bệnh về mắt.

Bên cạnh việc lựa chọn sản phẩm chăm sóc mắt hiệu quả từ bên trong, bạn cũng nên thay đổi một số một số phương pháp hữu ích sau cho đôi mắt:

• Cho mắt được nghỉ ngơi: Ngủ sớm trước 11h tối giúp mắt được nghỉ ngơi nhiều hơn. Sau khi ngồi máy tính 20 phút thì cho mắt nhìn xa 20 feet (6m) ít nhất 20 giây.
• Tránh các tác nhân gây hại: Để bảo vệ mắt khỏi ánh sáng mặt trời, ô nhiễm không khí, khói bụi… hãy đeo kính râm khi đi ra ngoài. Đeo các thiết bị bảo hộ với nghề tiếp xúc với hóa chất, tia độc hại như thợ hàn điện.
• Giảm stress: Là liệu pháp giúp đôi mắt trẻ trung, không bị xệ mí, thâm quầng mắt mạn tính.
• Thay đổi tư thế: Không đọc sách hay bấm điện thoại quá gần, nên để cách mắt tối thiểu 40-50cm. Không bấm điện thoại ở nơi thiếu ánh sáng.

• Thăm khám định kỳ 2 lần/năm: duy trì đều đặn hàng năm giúp phát hiện kịp thời bệnh lý mắt, đặc biệt là ở những người trên 40 tuổi.
• Dùng nước mắt nhân tạo an toàn: Có thể dùng nước mắt nhân tạo trong trường hợp khô mắt, nhưng dùng nước mắt nhân tạo loại nào không gây ảnh hưởng đến mắt lâu dài thì cần tham khảo ý kiến bác sĩ.
• Dinh dưỡng hợp lý: Hạn chế hút thuốc lá và tăng cường các thực phẩm giàu vitamin A, B, C có trong rau củ màu xanh, đỏ.
• Massage, tập luyện mắt: Áp dụng một số bài tập bên dưới thường xuyên có thể giúp mắt lanh lẹ và “trẻ trung” hơn. Thử nhé!

Yên Thanh

Tài liệu tham khảo:

1. https://www.nia.nih.gov/

2. https://my.clevelandclinic.org/

3. https://www.msdmanuals.com/