Viêm kết mạc: Nguyên nhân, triệu chứng, cách điều trị và phòng ngừa

Viêm kết mạc là bệnh lành tính ở mắt, ít gây nguy hiểm cho người bệnh. Tuy nhiên, bệnh dễ lây lan, bùng phát trên diện rộng và thường gây nhiều phiền toái trong công việc và giao tiếp cho người mắc phải. Nếu khắc phục sai cách dễ dẫn tới biến chứng nguy hiểm ảnh hưởng đến thị lực. Vậy, nguyên nhân nào gây nên tình trạng viêm kết mạc ở mắt, triệu chứng của viêm kết mạc như thế nào, làm thế nào phòng ngừa bệnh từ sớm? Tất cả sẽ được giải đáp trong bài viết này.

Viêm kết mạc là gì?

Viêm kết mạc (Conjunctivitis) là tình trạng viêm hoặc nhiễm trùng màng bao phủ tròng trắng của mắt và lớp sau mi mắt. Các mạch máu trong kết mạc bị viêm sẽ nổi rõ và đỏ lên, do đó viêm kết mạc còn có tên gọi là đau mắt đỏ. Mắt bị viêm kết mạc sẽ trở nên ngứa, xốn, đổ ghèn, đôi khi còn sưng sụp mí mắt. Tùy theo từng loại viêm sẽ có những dấu hiệu và triệu chứng đặc trưng (1).

Mắt bị viêm kết mạc sẽ trở nên ngứa, xốn, đổ ghèn, đôi khi còn sưng sụp mí mắt. Tùy theo từng loại viêm sẽ có những dấu hiệu và triệu chứng đặc trưng. Bệnh thường có xu hướng tăng cao theo mùa, dễ lây lan và bùng phát thành dịch trong cộng đồng. Bệnh viêm kết mạc có thể bắt gặp ở bất cứ ai, ở bất cứ độ tuổi nào nào từ trẻ em, người lớn, hoặc người già…đều có thể bị viêm kết mạc.

Những bệnh thường bị lầm tưởng là viêm kết mạc

Viêm loét giác mạc: Viêm loét giác mạc là bệnh mắt có triệu chứng giống với viêm kết mạc như nhìn mờ và cộm, xốn, chảy nước mắt và khó mở mắt khi thức dậy. Đặc điểm của viêm loét giác mạc là thường chỉ bị ở một mắt, hiếm khi bị hai mắt một lúc.

Viêm màng bồ đào: Là tình trạng viêm màng trong mắt, viêm màng bồ đào thường cũng chỉ bị ở một mắt nhưng bệnh có đặc điểm là mắt rất đau, sợ ánh sáng, đau nhức mắt nhiều và nhìn mờ.

Viêm củng mạc: Thường có triệu chứng đau nhức dữ dội ở mắt, kèm theo với triệu chứng đỏ mắt ở phần lòng trắng của mắt.

Bệnh tăng nhãn áp (cườm nước): Đau nhức mắt dữ dội, nhìn mờ và đỏ mắt chính là những triệu chứng điển hình của bệnh tăng nhãn áp. Ngoài ra, bệnh nhân có thể bị đau nhức nửa đầu bên mắt bị đau.

Nguyên nhân gây bệnh viêm kết mạc

Có nhiều nguyên nhân viêm kết mạc, các chuyên gia chia làm 2 nhóm chính gồm: viêm kết mạc truyền nhiễm (gây ra do virus, vi khuẩn) và viêm kết mạc không truyền nhiễm (thường do nguyên nhân dị ứng).

Viêm kết mạc do virus

Bệnh viêm kết mạc do virus là dạng phổ biến và dễ lây lan nhất. Theo nghiên cứu đăng tải trên Thư viện Y khoa Quốc gia Mỹ, virus gây ra tới 80% các trường hợp viêm kết mạc cấp tính.

Có nhiều loại virus có thể gây bệnh, xong 2 loại thường gặp là adenovirus và herpesvirus, trong đó  65% đến 90% trường hợp viêm kết mạc virus là do adenovirus gây ra. 

Người bị viêm kết mạc do adenovirus có thể kèm theo triệu chứng đau họng và lên hạch trước tai nên còn được gọi là viêm kết mạc - họng - hạch, thường xuất hiện và lây lan nhanh vào mùa dịch.

Viêm kết mạc do vi khuẩn 

Là tình trạng mắt bị nhiễm khuẩn do các loại vi khuẩn như: Staphylococcus aureus, Streptococcus pneumoniae hoặc Haemophilus. Bệnh thường diễn ra trong 7 - 10 ngày, trường hợp nặng có thể khiến mắt sưng, tiết mủ, mờ mắt, suy giảm thị lực. 

Viêm kết mạc do vi khuẩn thường lây lan trực tiếp từ người bệnh sang người lành, trẻ nhỏ rất dễ bị lây nếu không biết cách phòng tránh khi tiếp xúc với người khác, đặc biệt là trong môi trường học đường. 

Viêm kết mạc có thể lây nhiễm hoặc không lây nhiễm tùy thuộc vào nguyên nhân gây bệnh

Viêm kết mạc do tác nhân gây dị ứng

Mắt cũng có thể bị viêm kết mạc do tác nhân dị ứng chẳng hạn như: phấn hoa, bụi, bào tử nấm mốc, lông động vật... Ngoài ra, hóa chất đặc biệt là clo trong nước sinh hoạt, bể bơi cũng có thể là nguyên nhân gây viêm kết mạc dị ứng.

Khi gặp các tác nhân này, cơ thể sẽ bị kích thích tạo ra nhiều histamin như một phần trong chuỗi phản ứng khi gặp nhiễm trùng, hậu quả là kết mạc mắt trở nên viêm, sưng đỏ.

Nhiều người thắc mắc rằng “viêm kết mạc có lây không?”. Thông thường bệnh viêm kết mạc do vi khuẩn và virus đều có thể lây qua tiếp xúc với dịch tiết, riêng viêm kết mạc do dị ứng sẽ không lây, song bệnh dễ tái phát nếu không tránh những yếu tố gây viêm.

Triệu chứng viêm kết mạc mắt

Hầu hết các loại viêm kết mạc đều có triệu chứng khá giống nhau. Tùy thuộc vào tác nhân gây bệnh, một số triệu chứng bệnh có thể thay đổi. 

Triệu chứng viêm kết mạc do virus

• Mắt đỏ nhiều
• Mi mắt sưng, phù
• Cộm mắt, ngứa, xốn, chảy nước mắt
• Sốt nhẹ toàn thân
• Viêm mũi, họng
• Nổi hạch trước tai
• Các triệu chứng có thể xuất hiện ở một hoặc cả hai mắt

Triệu chứng của viêm kết mạc do vi khuẩn

• Mắt đỏ, có mủ hoặc chất nhầy 
• Mắt ngứa liên tục, dễ chảy nước mắt
• Chảy nhiều ghèn (gỉ mắt), mắt bị dính chặt, gây đau, khó mở mắt đặc biệt là khi mới ngủ dậy
• Trường hợp nặng, biến chứng có thể gây viêm giác mạc mờ mắt
• Có thể xảy ra ở một hoặc cả hai mắt

Triệu chứng viêm kết mạc do dị ứng

• Mắt nhạy cảm trước ánh sáng
• Dễ chảy nước mắt kèm theo ngứa nhiều và thường xuyên nhất là khi ở gần thú nuôi, phấn hoa hoặc nơi nhiều bụi bẩn.
• Mí mắt đột nhiên sưng và bỏng rát.
• Dễ hắt hơi, chảy nước mũi, nhiều trường hợp đi kèm với viêm mũi dị ứng.
• Thường xuất hiện ở cả hai mắt.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Theo khuyến cáo của Viện nhãn khoa Hoa Kỳ, bệnh nhân bị viêm kết mạc mắt cần đến sự can thiệp của bác sĩ trong các trường hợp: 

• Mất thị giác 
• Đau mắt từ vừa đến nặng
• Mắt chảy mủ
• Kết mạc hình thành sẹo 
• Không đáp ứng với các biện pháp điều trị thông thường 
• Viêm tái đi tái lại nhiều lần hoặc có tiền sử bệnh mắt liên quan đến virus herpes simplex.

Đến gặp bác sĩ nhãn khoa nếu triệu chứng không thuyên giảm hoặc có dấu hiệu bất thường

Ngoài ra, các đối tượng nhạy cảm như: trẻ sơ sinh, người mắc Hội chứng suy giảm miễn dịch, người đang trong quá trình điều trị ung thư cũng cần có sự tư vấn của bác sĩ khi khắc phục viêm kết mạc.

Đồng thời bệnh nhân cần đến cơ sở chuyên khoa khám lại nếu sau một tuần điều trị viêm kết mạc vẫn không có cải thiện.

Bệnh viêm kết mạc mắt có nguy hiểm không?

Bệnh viêm kết mạc mắt tuy được đánh giá là bệnh có khả năng lây lan, nhưng chúng thuộc dạng bệnh lành tính và bệnh thường tự khỏi khoảng 1-2 tuần mà không cần đến các phương pháp điều trị nào, đặc biệt với những trường hợp lành tính do virus gây ra.

Tuy nhiên, cũng có những trường hợp bệnh kéo dài quá lâu sẽ ảnh hưởng đến thị lực, khiến mắt nhìn mờ. Một số biến chứng mà viêm kết mạc có thể gây ra: 

• Viêm kết mạc do Adenovirus: có thể dẫn đến viêm giác mạc chấm nông.
• Viêm kết mạc do cầu khuẩn lậu: nếu để lâu không điều trị sẽ dễ chuyến biến thành viêm loét giác mạc, nặng hơn là thủng nhãn cầu.
• Mắt hột có thể làm quặm lông, mù, khô mắt, để lại sẹo ở giác mạc...

Chẩn đoán bệnh

Ngoài quan sát các triệu chứng bên ngoài của bệnh đau mắt đỏ là bị kích ứng phù nề, thì để chắc chắn và không nhầm lẫn với các triệu chứng của các bệnh như dị ứng theo mùa, chắp lẹo, viêm mống mắt hoặc viêm bờ mi, bác sĩ nhãn khoa sẽ kiểm tra mắt, sử dụng bông tăm để lấy một ít chất lỏng từ mí mắt của người bệnh để xét nghiệm. Từ đó giúp tìm ra vi khuẩn hay virus gây viêm kết mạc mà người bệnh đang mắc phải. Sau đó bác sĩ có thể kê đơn điều trị đúng vào tác nhân gây bệnh.

Qua thăm khám, xét nghiệm, bác sĩ sẽ đưa ra chẩn đoán chính xác

Điều trị bệnh viêm kết mạc bao lâu thì khỏi?

Điều trị viêm kết mạc phụ thuộc vào nguyên nhân gây ra nó. Nếu nguyên nhân do các chất kích ứng hóa học thì nó sẽ tự biến mất sau vài ngày. Nếu đó là kết quả của vi khuẩn, vi rút hoặc chất gây dị ứng, thì dưới đây là những phương pháp dành cho bạn.

Điều trị viêm kết mạc do virus

Viêm kết mạc do virus thường tự hết trong thời gian từ 7 đến 14 ngày mà không cần điều trị. Hiện nay vẫn chưa có phương pháp khắc phục riêng cho người bị viêm kết mạc do virus, các biện pháp chủ yếu nhằm cải thiện triệu chứng, làm giảm cảm giác khó chịu. 

Dù vậy trong một số trường hợp nặng, bệnh nhân có thể được áp dụng các loại thuốc kháng virus do bác sĩ chỉ định.

Điều trị viêm kết mạc do vi khuẩn

Thông thường các trường hợp nhẹ có thể tự hồi phục bằng cách vệ sinh mắt khoa học cũng như áp dụng các biện pháp che chắn, bảo vệ mắt, hạn chế sự lây lan.

Các bác sĩ cũng có thể can thiệp nhằm rút ngắn thời gian viêm nhiễm bằng việc sử dụng kháng sinh. Trong trường hợp kháng sinh không phát huy hiệu quả sau 24 giờ hoặc mắt xuất hiện các dấu hiệu nghiêm trọng như chảy nhiều dịch mủ, mờ mắt, đau dữ dội… cần lập tức đến cơ sở y tế chuyên khoa để truy ra nguyên nhân và khắc phục kịp thời, tránh biến chứng nặng cho mắt. 

Điều trị viêm kết mạc do dị ứng

Để cải thiện tình trạng viêm kết mạc do dị ứng bằng mắt bệnh nhân sẽ được rửa mắt với dung dịch muối loãng, thuốc nhỏ mắt và được cho uống thuốc chống dị ứng.

Bệnh xuất phát từ việc tiếp xúc với tác nhân gây dị ứng do đó người bệnh cần phải tránh xa các tác nhân này đề phòng trường hợp tái phát nhiều lần.

Sau khi được điều trị cũng như tuân thủ việc tránh xa yếu tố gây hại, mắt người bệnh có thể hồi phục sau 2 - 5 ngày.

Những điều cần lưu ý khi chăm sóc mắt bị viêm kết mạc

Cần lưu ý, nếu phát hiện có các dấu hiệu bất thường người bệnh lập tức đến cơ sở y tế để kiểm tra kịp thời. Các biện pháp xử lý chủ yếu là vệ sinh mắt, phòng ngừa, hạn chế sự lây lan trong thời gian mắt tự hồi phục. 

Cần tuân thủ các biện pháp chăm sóc mắt trong giai đoạn bị viêm kết mạc để mắt nhanh hồi phục

Để chăm sóc mắt bị viêm kết mạc, người bệnh thực hiện theo cách sau:

• Đeo kính mát ngăn bụi cũng như ngăn dịch tiết mắt lây sang người khác.
• Dùng khăn sạch, mềm ngâm nước ấm (cũng có thể dùng nước lạnh nhưng phải sạch), vắt nước và đắp khăn lên mắt khoảng vài phút, sau đó lau sạch ghèn (gỉ) mắt, rửa tay và không dùng lại khăn dơ khi đã lau mắt. Thực hiện việc này ít nhất 2 lần mỗi ngày.
• Dùng riêng các vật dụng cá nhân như khăn tắm, khăn lau mặt…
• Luôn rửa tay bằng xà phòng.
• Nghỉ ngơi và dùng thuốc theo chỉ dẫn của bác sĩ

Trong trường hợp sử dụng thuốc nhỏ mắt, không dùng thuốc nhỏ cho cả hai mắt nếu chỉ có 1 mắt bị bệnh, đặc biệt không dùng chung với người khác.

Trẻ nhỏ bị viêm kết mạc cần được cho nghỉ học, trong mùa dịch cần hạn chế đưa trẻ đến nơi đông người như bể bơi, khu vui chơi... trang bị cho trẻ kiến thức tự bảo vệ mắt khỏi sự lây nhiễm.

Những điều không nên làm khi bị viêm kết mạc

Không nên tự ý tìm cách trị viêm kết mạc tại nhà theo phương pháp dân gian chưa có kiểm chứng, xác minh khoa học như đắp, nhỏ, xông các loại lá, bài thuốc truyền miệng, tránh trường hợp từ bệnh nhẹ dẫn đến nhiễm trùng, biến chứng nguy hiểm.

Không tự ý dùng kháng sinh khi chưa rõ nguyên nhân gây bệnh là do virus, vi khuẩn hay dị ứng. Việc dùng bất kỳ loại thuốc kê đơn nào cũng phải thông qua chỉ định của bác sĩ.

Không tự ý mua các loại thuốc nhỏ mắt khi chưa nắm rõ thành phần, công dụng, tránh lạm dụng, không tuân theo liều lượng dẫn đến suy giảm thị lực.

Không ăn các loại thức ăn cay nóng khi đang bị bệnh. Để mắt có thời gian thư giãn, nghỉ ngơi hạn chế xem tivi, smartphone, máy tính.... thường xuyên.

Các biện pháp phòng tránh viêm kết mạc

Viêm kết mạc thường bùng phát theo mùa do đó mọi người cần lưu ý thời gian xoay vòng của bệnh cũng như cập nhật tin tức về tình hình dịch bệnh để chủ động phòng tránh cho bản thân và người xung quanh.

• Bổ sung dưỡng chất thiết yếu có thành phần từ thiên nhiên, được khoa học kiểm chứng để tăng sức đề kháng cho mắt.
• Thường xuyên rửa tay đúng cách bằng xà phòng hoặc dung dịch rửa tay sát khuẩn.
• Lau mặt bằng khăn sạch và không dùng chung đồ dùng cá nhân.
• Dùng kính áp tròng đúng hướng dẫn, tốt nhất nên tham khảo ý kiến của chuyên gia nhãn khoa
• Sử dụng kính mát khi đi đường và dùng kính chuyên dụng theo tính chất công việc.
• Dinh dưỡng hợp lý, bổ sung các loại vitamin A,E… cho mặt được thư giãn trong quá trình làm việc.

Một số câu hỏi liên quan

Thời điểm nào dễ bị viêm kết mạc?

Theo cục Y tế dự phòng (Bộ Y tế), ở nước ta, đau mắt đỏ thường bùng phát từ mùa hè đến cuối thu, trong khoảng tháng 8 đến tháng 10. Đây là thời điểm thời tiết chuyển mùa từ mùa nắng sang mùa mưa, độ ẩm không khí tăng cao là thời điểm lý tưởng khiến dịch bệnh phát triển.

Mặt khác thời gian này trùng với mùa tựu trường do đó dịch dễ lây nhanh trong không gian trường học. Đối với bệnh viêm kết mạc do dị ứng, bệnh thường phát triển mạnh vào mùa xuân (hoặc mùa thu ở một số nước), tùy thuộc vào thời điểm phấn hoa phát tán nhiều trong không khí.

Viêm kết mạc có phải mổ không?

Như đã trình bày ở phần trên, viêm kết mạc là bệnh khá lành tính, tùy vào nguyên nhân gây bệnh mà có phương pháp điều trị thích hợp, chủ yếu là dùng nước mắt nhân tạo, thuốc kháng sinh theo chỉ định của bác sĩ.

Trên đây là những điều bạn cần biết về bệnh viêm kết mạc mắt. Tuy  không thực sự nguy hiểm nhưng viêm kết mạc rất dễ lây lan trong cộng đồng và ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình học tập và làm việc của người bệnh. Vì vậy, khi phát hiện những triệu chứng như cộm mắt, đỏ mắt, ngứa mắt,...thì cần đến ngay các trung tâm y tế gần nhất để điều trị.