Thoái hoá điểm vàng thể ướt: Nguyên nhân, dấu hiệu và điều trị
Thoái hóa điểm vàng thể ướt là căn bệnh khá nguy hiểm về mắt, thường gặp hơn ở những người lớn tuổi. Thoái hóa hoàng điểm dạng ướt không phổ biến như dạng khô nhưng bệnh lại tiến triển nhanh và gây giảm thị lực trung tâm nhanh chóng. Do vậy, khi có các biểu hiện bất thường về mắt ở giai đoạn sớm, hãy đi khám mắt để có cách điều trị hiệu quả nhé.
Thoái hóa điểm vàng thể ướt là gì?
Thoái hóa điểm vàng thể ướt (wet macular degeneration) là một bệnh rối loạn mắt mãn tính gây ra tình trạng thị lực mờ hoặc điểm mù trong tầm nhìn của người bệnh. Nguyên nhân gây bệnh thường là do các mạch máu bất thường bị rò rỉ chất lỏng hoặc máu vào điểm vàng, bộ phận nằm trong võng mạc chịu trách nhiệm về thị lực trung tâm.
Thoái hóa hoàng điểm dạng ướt là một trong hai loại thoái hóa điểm vàng liên quan đến tuổi tác. Loại còn lại là thoái hóa điểm vàng thể khô, phổ biến hơn và ít nghiêm trọng hơn. Điều đặc biệt là ướt luôn bắt nguồn từ thể khô.
Thoái hóa điểm vàng thể ướt gây ra tình trạng thị lực mờ hoặc điểm mù trong tầm nhìn của người bệnh
Dấu hiệu nhận biết thoái hóa điểm vàng thể ướt
Các triệu chứng thoái hóa hoàng điểm thể ướt thường xuất hiện đột ngột và xấu đi nhanh chóng. Nếu bạn có một hoặc một số các biểu hiện bên dưới thì nên đi khám ngay tại các bệnh viện mắt hoặc trung tâm y tế uy tín.
- Biến dạng thị giác, ví dụ như các đường thẳng dường như bị uốn cong, lượn sóng
- Giảm thị lực vùng trung tâm ở một hoặc cả hai mắt
- Nhu cầu ánh sáng nhiều hơn khi đọc hoặc làm việc cận cảnh, gặp khó khăn khi nhìn trong bóng tối
- Khó thích ứng với mức ánh sáng yếu, chẳng hạn như khi bước vào một không gian thiếu ánh sáng
- Nhìn chữ in thường cảm thấy bị mờ, nhòe, khó đọc
- Giảm cường độ hoặc độ sáng của màu sắc
- Khó nhận dạng khuôn mặt
- Điểm mờ hoặc điểm mù được xác định rõ trong tầm nhìn
Lưu ý là thoái hóa điểm vàng không ảnh hưởng đến thị lực ngoại vi, mà chỉ gây mờ hoặc giảm thị lực vùng trung tâm.
Thoái hóa hoàng điểm thể ướt thường gây ra khiếm khuyết thị giác vùng trung tâm
Nguyên nhân gây bệnh thoái hóa điểm vàng thể ướt
Đến nay, các nhà khoa học vẫn chưa xác định được nguyên nhân chính xác của bệnh thoái hóa điểm vàng ướt. Tuy nhiên, có một điểm đáng chú ý là bệnh này phát triển ở những người đã bị thoái hóa điểm vàng khô.(2)
Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh
Dù chưa xác định được nguyên nhân chính xác nhưng qua các nghiên cứu, các nhà khoa học đã liệt kê ra các yếu tố có thể làm tăng nguy cơ mắc thoái hóa điểm vàng thể ướt, bao gồm:
- Tuổi tác: Bệnh thường phổ biến nhất ở những người trên 55 tuổi.
- Tiền sử gia đình và di truyền: Các nhà nghiên cứu đã xác định một số gen liên quan đến sự phát triển của tình trạng thoái hóa hoàng điểm dạng ướt.
- Chủng tộc: Thoái hóa điểm vàng phổ biến hơn ở người da trắng.
- Hút thuốc lá: Hút thuốc lá hoặc thường xuyên tiếp xúc với khói thuốc làm tăng đáng kể nguy cơ mắc thoái hóa điểm vàng.
- Béo phì: Nghiên cứu chỉ ra rằng béo phì làm tăng nguy cơ mắc bệnh thoái hóa điểm vàng ở giai đoạn đầu hoặc giai đoạn giữa khiến bệnh diễn biến nặng hơn.
- Bệnh tim mạch: Nếu một người bị mắc các bệnh ảnh hưởng đến tim và mạch máu, người đó có thể có nguy cơ cao bị thoái hóa điểm vàng hơn những người khác.
Biến chứng nguy hiểm của bệnh thoái hóa điểm vàng thể ướt
Người bị điểm vàng thoái hóa loại ướt có thể gặp các biến chứng như:
- Mất thị lực do mạch máu phát triển bất thường. Đôi khi các mạch máu mới phát triển bất thường từ màng mạch dưới và vào hoàng điểm (màng mạch là lớp mạch máu nằm giữa võng mạc và lớp vỏ ngoài của mắt). Những mạch máu bất thường này có thể bị rò rỉ chất lỏng hoặc máu, ảnh hưởng đến chức năng của võng mạc.
- Mất thị lực do tích tụ chất lỏng ở phía sau mắt: Khi chất lỏng rò rỉ từ màng mạch, nó có thể tụ lại giữa lớp tế bào mỏng được gọi là tế bào biểu mô sắc tố võng mạc và võng mạc hoặc trong các lớp của võng mạc. Điều này có thể gây ra các vết sưng ở trong điểm vàng, dẫn đến giảm thị lực hoặc biến dạng các đồ vật khi nhìn.
- Khi bị mất thị lực nghiêm trọng, người bệnh có thể nhìn thấy ảo giác thị giác (hội chứng Charles Bonnet).
Chẩn đoán bệnh thoái hóa hoàng điểm thể ướt
Do điểm vàng là mộ bộ phận rất nhỏ nằm sâu phía trong đáy mắt (võng mạc), nên để chẩn đoán chính xác một người có phải mắc bệnh thể ướt hay không đòi hỏi bác sĩ nhãn khoa phải sử dụng những kỹ thuật hiện đại. (3)Trong đó, các kỹ thuật thường được biết đến gồm có:
- Kiểm tra mặt sau của mắt: Người bệnh sẽ được nhỏ một loại thuốc có tác dụng làm giãn đồng tử và sau đó được kiểm tra đáy của võng mạc. Bác sĩ đồng thời sẽ kiểm tra xem liệu có chất lỏng, hoặc máu bị rò rỉ vào trong võng mạc hay không. Nếu có thì đó chính là dấu hiệu để xác định người đó mắc thoái hóa hoàng điểm thể ướt.
- Kiểm tra bằng lưới Amsler: Lưới Amsler được dùng để kiểm tra về các khiếm khuyết trong tầm nhìn trung tâm của người bệnh. Nếu họ nhìn thấy một số đường thẳng trong lưới bị mờ, gãy hoặc bị biến dạng thì khả năng cao là người đó bị thoái hóa hoàng điểm. Tuy nhiên, cách này để xác định thoái hóa hoàng điểm nói chung chứ chưa đủ cơ sở để phân biệt ở dạng khô hay dạng ướt.
Hình ảnh khi nhìn lưới Amsler có thể cho biết tình trạng thoái hóa hoàng điểm của mắt
- Chụp mạch huỳnh quang: Với kỹ thuật này, bác sĩ sẽ tiêm một loại thuốc nhuộm vào tĩnh mạch trên cánh tay của bệnh nhân. Thuốc nhuộm sẽ đi đến và làm nổi bật các mạch máu trong đáy mắt. Một máy ảnh đặc biệt sẽ chụp ảnh khi thuốc nhuộm đi qua các mạch máu và hình ảnh này sẽ hiển thị nếu người đó bị rò rỉ chất lỏng do sự bất thường của mạch máu hoặc sự thay đổi của võng mạc.
- Chụp mạch xanh indocyanine: Giống như chụp mạch huỳnh quang, xét nghiệm này sử dụng thuốc nhuộm được tiêm vào cơ thể. Nó có thể được sử dụng để xác nhận những phát hiện của chụp mạch huỳnh quang hoặc để xác định các mạch máu bất thường sâu hơn trong võng mạc.
- Chụp cắt lớp kết hợp quang học: Đây là phương pháp không xâm lấn, giúp hiển thị các mặt cắt chi tiết của võng mạc. Nó giúp xác định các khu vực mỏng đi, dày lên hoặc sưng tấy của võng mạc. Thử nghiệm này cũng được sử dụng để giúp theo dõi cách võng mạc phản ứng với các phương pháp điều trị thoái hóa điểm vàng.
- Chụp cắt lớp vi tính quang học (OCT): Đây là một xét nghiệm mới hơn, không xâm lấn, được sử dụng trong một số trường hợp nhất định. Phương pháp này cho phép bác sĩ nhận biết các mạch máu bất thường trong điểm vàng. Mặc dù vẫn được sử dụng chủ yếu như một công cụ nghiên cứu nhưng chụp cắt lớp vi tính quang học đang trở nên phổ biến trong các phòng khám nhãn khoa.
Cách điều trị thoái hóa điểm vàng dạng ướt
1. Các thuốc kháng Angiogenic
Bệnh thoái hóa điểm vàng thể ướt có nguyên nhân đến từ sự phát triển bất thường của mạch máu. Do vậy, phương pháp điều trị với các thuốc kháng angiogenic hiện nay nhằm giảm nồng độ của một loại protein đặc biệt gọi là yếu tố tăng trưởng nội mô mạch máu hay VEGF, chất kích thích tăng trưởng mạch máu bất thường ở võng mạc.
Hiện nay, các loại thuốc này được tiêm trực tiếp vào mắt sau khi bề mặt mắt đã được gây tê. Một kim rất nhỏ được đâm vào gần góc mắt, không phải vùng trung tâm. Trong suốt quá trình tiêm, bác sĩ sẽ yêu cầu bệnh nhân nhìn theo hướng ngược lại để lộ vị trí tiêm và tránh cho bệnh nhân nhìn thấy kim tiêm. Các thuốc kháng angiogenic hiện nay đang sử dụng bao gồm Lucentis, Avastin và Eylea. Một loại thuốc thế hệ cũ, Macugen, cũng được sử dụng trong những hoàn cảnh nhất định. (4)
2. Phương pháp quang động trị liệu
Liệu pháp quang động được phát triển bởi các nhà nghiên cứu tại viện Massachusetts và đã được FDA chấp thuận để điều trị thoái hóa điểm vàng kể từ năm 2000.
Liệu pháp quang động được thực hiện như sau: Trước hết người bệnh được tiêm tĩnh mạch Visudyne (thuốc tăng độ nhạy cảm ánh sáng). Sau 10 phút, họ được chiếu tia laser cấp độ thấp, không nhiệt vào vùng bị ảnh hưởng của võng mạc. Thuốc đã tiêm sẽ được lưu thông khắp các mạch máu của cơ thể và đặc biệt hấp thụ bởi các mạch máu mới, bao gồm các mạch máu bất thường dưới hoàng điểm.
Tia laser có tác dụng kích hoạt thuốc nhằm đóng kín các nơi mạch máu bị rò rỉ mà không làm tổn thương đến các mô võng mạc khỏe mạnh. Điều này cho phép liệu pháp này được sử dụng trực tiếp bên dưới vùng trung tâm của hoàng điểm, không giống như laser nhiệt quang động, có thể đốt cháy và phá hủy các mô võng mạc bình thường.
3. Phương pháp laser nhiệt quang động
Laser nhiệt quang động là một kỹ thuật sử dụng tia laser nhiệt được đưa trực tiếp vào mắt tại nơi có các mạch máu bất thường bên dưới võng mạc. Nhiệt từ laser giúp đóng các mạch máu bất thường, ngăn chặn rò rỉ chất lỏng ra ngoài võng mạc.
Phương pháp này không giúp phục hồi thị lực bị mất. Vì vậy, trước đây nó thường được áp dụng khi bệnh mới khởi phát. Do laser nhiệt quang động có điểm yếu là phá hủy các mô khỏe mạnh xung quanh, cho nên, nó không được sử dụng trên các mạch máu nằm ở trung tâm điểm vàng. Phương pháp chữa trị thoái hóa hoàng điểm thể ướt này ngày nay đã không còn phổ biến nữa.
4. Phương pháp phẫu thuật chuyển vị điểm vàng
Chuyển vị điểm vàng là một phẫu thuật có liên quan đến bóc tách võng mạc, di chuyển võng mạc một chút và đưa nó đến một vị trí mới. Phương pháp này đã được chứng minh có hiệu quả tốt đối với một số người nếu được điều trị kịp thời.
Bác sĩ nhãn khoa sẽ khám mắt và tùy tình trạng bệnh để đưa ra cách điều trị phù hợp
Biện pháp phòng ngừa thoái hoá điểm vàng thể ướt
1. Kiểm soát cân nặng, đường huyết và huyết áp
Tưởng như sức khỏe đôi mắt sẽ không liên quan đến các vấn đề về sức khỏe tổng quát như cân nặng, đường huyết, huyết áp. Nhưng trên thực tế thì chúng lại có quan hệ mật thiết với nhau. Võng mạc là nơi có hệ thống mạch máu phức tạp nên nếu cơ thể có bất kỳ sự bất thường nào về huyết áp, đường huyết đều sẽ gây tổn thương đến võng mạc và hoàng điểm. Do vậy, việc ăn uống lành mạnh và tập luyện đều đặn để cân bằng các chỉ số sức khỏe tổng quát nói trên là điều cần thiết.
Để đạt được điều đó thì chế độ dinh dưỡng hằng ngày nên được cân đối giữa các nhóm tinh bột, chất béo, protein, vitamin và khoáng chất. Theo đó, hạn chế tiêu thụ các loại tinh bột như cơm, bánh mì trắng, các loại thực phẩm có hàm lượng đường cao, hạn chế các thức ăn nhiều dầu mỡ. Thay vào đó, chúng ta nên hướng đến thực đơn nhiều rau củ và trái cây giàu chất xơ và các vitamin. Để tốt cho mắt, các chuyên gia nhãn khoa khuyên dùng các loại củ và trái cây có màu đỏ, cam, vàng nhằm cung cấp vitamin A, ăn nhiều cá để cung cấp omega-3, đặc biệt là cá hồi, cá trích, cá thu.
Song song với đó, để đảm bảo sức khỏe cho đôi mắt, chúng ta nên hạn chế sử dụng rượu bia, không nên hút thuốc và không tiếp xúc với khói thuốc.
2. Giảm số giờ sử dụng điện thoại, cho đôi mắt được nghỉ ngơi
Có thể nói, một “kẻ thù” rất nguy hiểm và luôn thường trực bên cạnh mỗi người trong thời đại ngày nay đó chính là chiếc điện thoại thông minh, máy tính bảng. Việc sử dụng máy tính hàng giờ liền tại nơi làm việc Điều này, khiến cho ánh sáng xanh nguy hại từ các màn hình liên tục tấn công làm cho mắt chúng ta bị căng thẳng, mỏi mệt và yếu dần đi.
Nguyên nhân là do ánh sáng xanh có bước sóng ngắn có thể xâm nhập vào võng mạc và khiến các tế bào biểu mô sắc tố võng mạc bị tổn thương và chết dần đi. Theo thời gian, võng mạc và điểm vàng sẽ bị tổn thương và có nguy cơ mắc các bệnh như thoái hóa điểm vàng thể ướt, thoái hóa võng mạc.
Do vậy, đã đến lúc chúng ta cần phải cho đôi mắt được nghỉ ngơi sau nhiều giờ làm việc căng thẳng. Giảm thời gian nhìn trực tiếp vào màn hình của điện thoại thông minh, đặc biệt là trong điều kiện thiếu ánh sáng.
3. Cung cấp các dưỡng chất thiết yếu cho đôi mắt
Đôi mắt là bộ phận dễ tổn thương trên cơ thể nhưng lại phải hoạt động rất nhiều. Cho nên, ngoài việc có chế độ dinh dưỡng và nghỉ ngơi hợp lý thì chúng ta nên bổ sung thêm các dưỡng chất thiết yếu cho đôi mắt của mình. Tuy nhiên, trong rất nhiều các sản phẩm dành cho mắt, làm sao chọn được sản phẩm uy tín và có các tinh chất có tác dụng trực tiếp đối với võng mạc?
Gần đây, trên thị trường có một sản phẩm xuất xứ từ Mỹ được nhiều khách hàng tin dùng vì có các thành phần đặc hiệu, cung cấp nguồn dưỡng chất thiết yếu cho đôi mắt nói chung và võng mạc nói riêng, đó chính là viên uống Wit (Viên uống hỗ trợ, không phải như nhiều bạn đọc hiểu nhầm là thuốc bổ mắt Wit). Wit có chứa nhiều tinh chất, trong đó có một thành phần quan trọng là Broccophane, đây là “nguyên liệu” giúp hỗ trợ cơ thể sản sinh ra Thioredoxin, giúp bảo vệ các tế bào biểu mô sắc tố võng mạc. Từ đó, võng mạc và điểm vàng được bảo vệ, trở nên khỏe mạnh và ngăn ngừa thoái hóa.
Wit với thành phần chính là Broccophane giúp hỗ trợ bảo vệ võng mạc, ngăn ngừa tình trạng thoái hóa võng mạc và hoàng điểm
4. Nên đi khám mắt thường xuyên
Nhìn chung, nhiều người thường chỉ đi khám mắt khi thị lực đã có vấn đề, mắt mờ hẳn hoặc cảm thấy đau nhức. Điều này dẫn đến việc khó có thể phát hiện được các bệnh về mắt, trong đó có bệnh thoái hóa điểm vàng dạng ướt ở giai đoạn sớm. Do vậy, việc đi khám mắt định kỳ, ngay cả trong lúc mắt còn ở tình trạng ổn định là rất cần thiết.
Với những người có nguy cơ cao hơn bị thoái hóa điểm vàng ướt như người cao tuổi, người có tiền sử gia đình bị bệnh, người bị thừa cân, tiểu đường, huyết áp cao thì càng nên chú ý đi khám mắt thường xuyên hơn.
Thoái hóa điểm vàng thể ướt tuy không gây mù lòa nhưng với việc ảnh hưởng nghiêm trọng đến thị lực trung tâm sẽ tác động xấu đến công việc và cuộc sống của người bệnh. Vì thế, chúng ta cần quan tâm đến đôi mắt của mình để phòng ngừa bệnh thoái hóa hoàng điểm thể ướt.
